ASERTYWNOŚĆ – zachowanie polegające na świadomym wyrażaniu siebie z poszanowaniem praw innych ludzi.
SCHEMAT ASERTYWNEJ ODMOWY:

1.  NIE
2. Opis tego, na co się nie zgadzasz.
3. Podanie przyczyny (ewentualnie).
4. . ...i nie chcę, żebyś mnie do tego namawiał(a).
   lub:
5. Podtrzymanie relacji – poinformuj, że Twoja odmowa dotyczy tej konkretnej sytuacji.

Analizując funkcjonowanie rodziny z problemem alkoholowym z łatwością można dostrzec, iż w trudniejszej od partnerów osób pijących sytuacji są ich dzieci, które nie miały żadnego wpływu na funkcjonowanie systemu, w którym się znalazły. Mimo istniejących różnic indywidualnych można określić pewien charakterystyczny zbiór doświadczeń, którym te dzieci musiały sprostać.

Należą do nich:

• poczuciebraku oparcia i odrzucenia;
• trwanie w chaosie i braku możliwości przewidywania przyszłych zdarzeń;
• funkcjonowanie w ciągłym poczuciu zagrożenia, napięcia, wraz z doświadczaniem aktów przemocy    również seksualnej;
• życie w systemie pozbawionym norm i wartości.

Przetrwanie w świecie przemocy pozbawionym reguł i wartości, bez możliwości uzyskania wsparcia,
z koniecznością przejęcia obowiązków rodzica lub rodziców, wymaga wręcz natychmiastowego przystosowania się, czego efektem jest wypracowanie mechanizmów obronnych, pozwalających na poradzenie sobie z brutalną rzeczywistością. Warto zwrócić uwagę, iż dziecko w takich okolicznościach żyje w ciągłym stresie, z którym próbuje radzić sobie w pojedynkę, gdyż doświadczany wstyd uniemożliwia mu poszukiwanie pomocy na zewnątrz. Początkowo nadzieją na zmianę tej trudnej sytuacji jest osiągnięcie wieku dorosłego i usamodzielnienie się. W wielu jednak przypadkach problemy nie kończą się w raz z przekroczeniem dorosłości. Osoby, na których dzieciństwo spędzone w rodzinie alkoholowej wywarło piętno, z którym trudno poradzić sobie w kolejnych etapach życia określamy mianem osób z syndromem DDA.

Efektem doświadczeń wyniesionych z życia w rodzinie z problemem alkoholowym są pewne utrwalone schematy zachowań i reakcji emocjonalnych, które utrudniają osiągnięcie zadowolenia i satysfakcji, a zwłaszcza nawiązywanie bliskich relacji z innymi ludźmi w dorosłym życiu. Powstały na tym tle zespół zaburzeń przystosowania nazywamy syndromem Dorosłego Dziecka Alkoholika.

Do zespołu cech DDA należą:

• Problemy z samooceną, zaburzone poczucie własnej wartości;
• Przeżywanie stanu przewlekłego napięcia emocjonalnego (stałe pogotowie emocjonalne), często silnego lęku przed odrzuceniem;
• Trudności w przeżywaniu przyjemności i nadwrażliwość na cierpienie, poczucie bycia nieszczęśliwym;
• Nieumiejętność odprężenia się, odpoczynku;
• Trudności w rozpoznawaniu uczuć, nierzadko „zamrożenie emocjonalne”;
• Posiadanie sztywnych, zagrażających schematów myślenia o innych, o sobie, o świecie;
• Wyparcie własnych potrzeb, gotowość do spełniania oczekiwań innych;
• Trudności wchodzenia w bliskie związki z ludźmi;
• Lęk przed nowymi sytuacjami w życiu.

Oferta pomocy terapeutycznej dla Dorosłych Dzieci Alkoholików jest bardzo ważnym elementem systemu pomocy dla rodzin z problemem alkoholowym. Terapię DDA oferują niektóre placówki leczenia uzależnienia od alkoholu. Jest ona prowadzona przez specjalistów psychoterapii uzależnień lub psychoterapeutów, którzy ukończyli dodatkowo specjalistyczne przeszkolenie w prowadzeniu psychoterapii DDA. Lista placówek lecznictwa odwykowego w Polsce znajduje się na stronie internetowej Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych (www.parpa.pl).

Które z poniższych sytuacji opisują przemoc? Podkreśl je.

• pełne irytacji westchnienia, wzruszenia ramionami, pogardliwe spojrzenia partnera;
• wydzielanie pieniędzy i rozliczanie z każdego wydatku – kontrolowanie finansów;
• klaps rodzica w pupę dziecka;
• sprawdzanie połączeń telefonicznych i smsów w telefonie partnera;
• wychodzenie na piwo z kolegami wbrew woli partnerki;
• oglądanie filmów pornograficznych przez partnera;
• zmuszanie 9 latki przez 14 latka do obnażania się;
• stawianie ucznia w kącie sali przez nauczyciela;
• partner podczas przyjęcia, na którym jesteście wspólnie mówi do gości: „Ta moja Zosia jest taka zdolna, że nawet herbatę potrafi przypalić. Jak się czegoś chwyci, to jest takie prawdopodobieństwo, ze zrobi to dobrze, jak w totolotku”;
• ograniczenie kieszonkowego dziecku przez rodzica, żeby go ukarać;
• zakaz korzystania z komputera przez dziecko, jako kara.

Tomek i jego 5-letni syn Kamil poszli na spacer. Kamilek wskoczył na murek i dalej już idzie pewnym krokiem po murku.
- tylko się nie przewróć - powiedział Tomek tuż przed upadkiem syna.

Iza chce zrobić obiad, więc zostawia na chwilę Zosię samą.
- Ulep proszę coś ładnego z plasteliny. Tylko jej czasem nie jedz - powiedziała z uśmiechem Iza wychodząc do kuchni.
- O, ciekawe jak smakuje plastelina? - pomyślała Zosia po wyjściu mamy.

Tak właśnie działa słowo "nie" w naszych komunikatach. Aby czegoś NIE zrobić, najpierw trzeba przynajmniej o tym pomyśleć, a to pierwszy krok do samego zdarzenia. Gdy mówisz więc dziecku np. "nie bój się", tak naprawdę sugerujesz mu, że być może jest jakiś powód do strachu.

Zwróć uwagę, że gdy dziecko płacze, a Ty mówisz do niego "nie płacz", to przez pierwszy moment, zanim się uspokoi, ono płacze jeszcze bardziej, gdy mówisz "nie biegaj" - biega jeszcze bardziej, gdy mówisz "nie krzycz" - krzyczy jeszcze bardziej...

Mówmy więc:

zamiast "nie krzycz" - "mów ciszej",
zamiast "nie biegaj" - "idź wolniej",
zamiast "nie płacz" - "uśmiechnij się",
zamiast "nie przewróć się" - "uważaj proszę", itd..

Zdziwisz się, że tak mała zmiana może wywołać tak duży efekt.
Wiedzę tę można jeszcze wykorzystać w inny sposób - działając na przekór. Dziecko, jeszcze bardziej niż dorośli nie lubi być w żaden sposób ograniczane. Gdy powiesz więc, by nie siedziało tyle nad lekcjami, tylko np. pomogło Ci odkurzyć, to pewnie nagle Twoje dziecko stanie się najpilniejszym uczniem na Świecie.

No chyba, że jest bardzo posłuszne, lub uwielbia odkurzać..

CZYM JEST UZALEŻNIENIE?

Uzależnić możemy się psychicznie i fizycznie lub tylko psychicznie. Głód fizyczny jest to sytuacja gdy brak lub odstawienie środka powoduje wystąpienie objawów abstynencyjnych, wówczas komórka dopomina się trucizny, a organizm jest całkowicie rozregulowany. Po kilku dniach nieprzyjemne objawy ustępują gdy organizm zostaje odtruty. Głód psychiczny staje się popędem i to właśnie z nim najtrudniej sobie poradzić. Latami trzeba pracować by ze sfery popędowej wykluczyć głód środka. W grupie ryzyka są te osoby , w rodzinach których ktoś nadużywał alkoholu lub miał nałogową osobowość.

ALKOHOLIZM

Alkoholizm został już uznany za chorobę dziedziczną i śmiertelną. Nawet jeżeli inne uzależnienia się w ten sposób nie dziedziczą, to istnieje przecież coś takiego jak predyspozycje. Bywa często, że dzieci alkoholików wybierają sobie na współmałżonków osoby ze skłonnością do spożywania alkoholu. Funkcjonowanie tych osób jest w jakiś sposób zaburzone i istnieje związek między ich zachowaniami, a życiem w patologicznej rodzinie. W naszym kraju, gdzie alkohol był w wielu domach, bardzo duża grupa osób jest w grupie ryzyka. To znaczy, że jeżeli te osoby zaczną sięgać po alkohol i będą to robić często to mogą znacznie szybciej się uzależnić niż te, które takiego obciążenia nie mają. Alkoholizm i jego konsekwencje, a także przyzwolenie dzieciom na picie alkoholu w domu, w chwili obecnej stanowią w naszym kraju olbrzymi problem. Należy jednak przyznać, że na całym świecie i także u nas choroba ta jest najlepiej poznana ze wszystkich innych postaci uzależnień. Postępowanie jest ustalone i wiemy, że najpierw należy odtruć organizm, a następnie prowadzić intensywną terapię w ośrodkach stacjonarnych przez okres czterech do sześciu tygodni, a później już w trybie ambulatoryjnym przez okres roku. Wskazane jest podtrzymywanie kontaktu przez wiele lat w ramach grup AA. Jeżeli taką drogę leczenia obierze uzależniony z dużym prawdopodobieństwem można podejrzewać, że ta osoba upora się z problemem.

NARKOMANIA

Powstanie choroby alkoholowej rozciąga się na około 10 lat u ludzi dorosłych, młodzież i kobiety potrafią popaść w nałóg nawet w ciągu roku czy dwóch. Inaczej ma się sprawa jeżeli chodzi o narkotyki ponieważ uzależnienie następuje bardzo szybko niekiedy po zażyciu kilku dawek. W narkomanii tolerancja na środek rośnie błyskawicznie i nie istnieje możliwość zażywania tego środka w jednej i tej samej dawce przez wiele lat. 95% uzależnionych od heroiny zaczynało od marihuany, potem przyjmowali krótko inne środki (amfetamina, LSD, grzybki halucynogenne), w tym najdłużej amfetaminę lub kokainę, a dopiero na końcu heroinę. Jeszcze przed marihuaną bywa, że dość często sięgali po alkohol. Dzisiaj już niewiele osób bierze heroinę dożylnie ( zapewne ze względu na HIV, HCV, AIDS) ale kiedy brakuje pieniędzy sięgają i po strzykawkę. Po narkotyki sięgają ludzie młodzi, a właściwie można powiedzieć, że dzieci. W związku z tym spustoszenia w ich organizmie są olbrzymie, ponieważ młody mózg jest bardzo wrażliwy, a osobowość nieukształtowana. Pamiętać musimy, że wiele istnień ludzkich narkotyki zabrały na zawsze. Osoby uzależnione od narkotyków też mogą obecnie liczyć na coraz lepszą pomoc. Leczenie ich jest długotrwałe ale wielu z nich potrafi od nowa zacząć żyć. Skuteczność jest na całym świecie niewielka, niemniej można się z tego nałogu wyzwolić. Niestety leczenie na ogół rozpoczyna się w kilka lat od momentu pierwszego kontaktu z narkotykiem. Dopiero wtedy gdy uzależniony będzie miał straty z powodu nałogu możliwa jest terapia. Bliscy mogą przyśpieszyć ten moment jeżeli postawią uzależnionemu warunki i od tej pory konsekwentnie będą działać, najlepiej będąc w kontakcie z terapeutą lub uczestnicząc w terapii dla osób współuzależnionych. W postępowaniu z uzależnionym obowiązuje zasada ograniczonego zaufania, zaprzestanie promowania na wyrost i straszenia. Tego trzeba się nauczyć, a jednocześnie oduczyć zachowań pod dyktando uzależnionego, który w czasie rozwoju choroby coraz lepiej manipuluje sytuacją, tak żeby wyzwolić u rodzica poczucie winy.

Sposobem, żeby czegoś więcej dowiedzieć się na ten temat, są otwarte grupy dla osób uzależnionych, ale może tam przyjść każdy, by zdobyć wiedzę jak pomagać sobie czy innym, uczyć się asertywności oraz radzenia sobie ze stresem.

Coraz większym problemem jest fakt, że rośnie różnorodność uzależnień. Są one mniej widoczne
i mniej znane niż te wyżej opisane. Należy tu wymienić uzależnienie od leków, uzależnienie od sterydów, anoreksje i bulimie, współuzależnienia, uzależnienie od osób lub sytuacji, pracoholizm i wiele innych. One też wymagają intensywnego postępowania terapeutycznego. Mechanizmy powstawania tych nałogów są podobne, postępowanie również. Uzależnionymi nie powinny zajmować się osoby niekompetentne nawet, jeżeli to są lekarze. Winni oni być leczeni w wyspecjalizowanych jednostkach, w których pracuje wykwalifikowana w terapii uzależnień kadra.

Terapia indywidualna jest w wypadku osób uzależnionych uzupełniająca do terapii grupowej i edukacji rodzin, a do prowadzenia jej powinny być spełnione odpowiednie warunki. Samo odtrucie organizmu też nie jest leczeniem, jest zaledwie pierwszym krokiem do jego rozpoczęcia

Współuzależnienie

Współuzależnienie może występować w związkach, w których istnieje problem nałogu, przemoc lub nadmierna kontrola.
Partnerki w związkach, w których partner dopuszcza się przemocy, zaczynają także koncentrować swoje życie wokół osoby stosującej przemoc, wokół przemocy. Myślą ciągle o tym, czy partner dziś dopuści się przemocy czy nie. Co jeszcze może zrobić, by nie był agresywny, jak się ma zachować, aby nie rozzłościć partnera.
Życie osób doznających przemocy, przez bliską im osobę, przestało być zależne od nich samych,
a zaczęło być zależne od osób stosujących przemoc.

Współuzależnienie obejmuje:

• konieczność kontrolowania postępowania,odciąganie od odpowiedzialności za niewłaściwe zachowanie
• próba ochronienia przed konsekwencjami oraz gotowość do poświęcenia siebie
• „huśtawka emocjonalna” i wiara w przyrzeczenie poprawy, poczucie skrzywdzenia
• próby dominacji i przejmowania wszystkich obowiązków związanych z domem.

Współuzależnienie obejmuje również :

• cierpienie i chaos emocjonalny
• zaburzenia psychosomatyczne
• zażywanie leków uspakajających, nasennych, alkohol dla uśmierzenia bólu, napięcia i niepokoju
• system iluzji i zaprzeczeń, który przeszkadza realnie zobaczyć problem.