Zima to dobry czas, aby zaplanować prace w gospodarstwie rolnym na kolejny sezon. Wielu rolników martwi się o to, czy plantacje zbóż ozimych lub rzepaku dobrze przezimują, czy należy je nawozić i chronić, czy też - jeśli faktycznie źle przezimowały – zaorać pole i posiać rośliny jare. Podczas zimy może nastąpić przemarznięcie węzła krzewienia u zbóż, a u rzepaku - stożka wzrostu, co prowadzi do brunatnienia roślin, a następnie do gnicia i wypadania roślin na plantacji.
Poniżej zamieszczamy przygotowane przez doradcę rolniczego, Kazimierę Poliwkę, informacje o tym, kiedy i jak przeprowadzać test przezimowania zbóż ozimych i rzepaku. Dokonanie oceny przezimowania zbóż ozimych i rzepaku jest bowiem bardzo pomocne, gdyż zobrazuje nam stan naszej plantacji, żywotność roślin i pozwoli podjąć słuszną decyzję co do dalszego inwestowania w daną uprawę.
Ocena przezimowania zbóż ozimych
Test oceny przezimowania zbóż wykonujemy w okresie rozpoczęcia wegetacji, po zaniku okrywy śnieżnej bądź ustaniu mrozów. Analizie poddajemy rośliny z miejsc budzących nasze wątpliwości. Na plantacjach zbóż wykopujemy rośliny z kilku miejsc pola, po 10 – 20 roślin wraz z glebą, tak, aby nie uszkodzić węzła krzewienia. Rośliny należy obmyć z gleby, przyciąć wszystkie pędy na wysokości ok. 2 cm, powyżej węzła krzewienia, a korzenie drobne można zostawić, dłuższe zaś skrócić.
Tak przygotowane rośliny umieszczamy na gazie, bibule itp., a następnie układamy na płaskich naczyniach (np. plastikowych tackach), zwilżamy wodą oraz przykrywamy folią i odstawiamy do pomieszczenia z temperaturą 22–25 stopni C na 24 godziny. Po upływie tego czasu dokonujemy oceny roślin, na podstawie pomiaru przyrostu źdźbła:
- rośliny bez przyrostu – rośliny nieżywe,
- rośliny do 4 mm przyrostu – rośliny słabe,
- rośliny 5-9 mm przyrostu – rośliny z dobrym wigorem czyli dobrze zimujące,
- rośliny powyżej 10 mm – rośliny z bardzo dobrym wigorem, bardzo dobrze zimujące.
Obsada minimalna roślin/m2
- pszenica ozima – 130
- jęczmień ozimy – 120
- żyto i pszenżyto – 110
Jeżeli rośliny zbóż po wykonaniu testu przezimowania wykazują dobry lub bardzo dobry wigor i mają minimalną obsadę, zostawiamy taką plantację, ponieważ dalsze inwestowanie w nią gwarantuję nam dobry plon. Oczywiście to rolnik podejmuje ostateczną decyzję co do dalszego prowadzenia plantacji.
Ocena przezimowania rzepaku
Test oceny przezimowania rzepaku wykonujemy w okresie rozpoczęcia wegetacji, po zaniku okrywy śnieżnej bądź ustaniu mrozów. Analizie poddajemy rośliny z miejsc budzących nasze wątpliwości. Na plantacji rzepaku pobieramy rośliny z około 10 różnych miejsc, po 10 roślin w rzędzie, ostrożnie, tak aby nie uszkodzić pąka wierzchołkowego. Górny odcinek korzenia palowego powinien mieć ok. 5-7 mm. Rośliny należy obmyć, uciąć u nasady liście, pozostawiając liście szczytowe, nierozwinięte w rozecie. System korzeniowy skrócić od dołu 5-7 cm. Rośliny ułożyć na tacy, przykryć korzenie gazą i utrzymywać ich w stałej wilgoci przez 7 dni w temperaturze 22-25 stopni C, z dostępem do światła.
Rośliny są żywe, gdy:
- pąk wierzchołkowy jest z wyraźnym przyrostem liści,
- tkanka pąka jest szklista, po ugięciu palcami elastyczna,
- korzeń palowy szklisty lub białawy, część naskórka nie złuszcza się.
Rośliny rzepaku, które mają przemarzniętą szyjkę korzeniową i stożek wzrostu, nie mają świeżych przyrostów korzeni, a ich skórka łatwo się odrywa.
Na plantacjach rzepaku, które dobrze przezimowały, należy możliwie jak najwcześniej zastosować pierwszą dawkę azotu w formie nawozów szybko działających, np. saletry amonowej, drugą dawkę także w postaci saletry amonowej lub mocznika - dwa tygodnie później i w tej fazie dostęp do formy azotanowej wpłynie korzystnie na regenerację roślin po zimie.
Podobnie na plantacjach zbóż - na początku wegetacji stosujemy odpowiednią dawkę startową azotu, w celu wzmocnienia roślin. Szczególnie w pszenicy ozimej ma to duży wpływ na wytworzenie odpowiedniej ilości źdźbeł kłosonośnych. W łanach rzadkich zaleca się zwiększenie dawki startowej azotu do 20 % w celu pobudzenia roślin do krzewienia, a w łanach gęstych zaleca się dawkę tę zmniejszyć. Do dawki startowej w roślinach ozimych zaleca się nawozy szybko działające, np. saletra amonowa lub saletrzak.
Przeprowadzając ocenę przezimowania zbóż ozimych czy rzepaku jesteśmy w stanie podjąć właściwą decyzję związaną z likwidacją plantacji bądź ustaleniem wysokości nawożenia azotowego oraz stosowanie regulatorów wzrostu.
Warto też sprawdzić zdolność kiełkowania nasion. Wielu z nas, próbując zaoszczędzić, często wykorzystuje do siewu ziarna z własnego rozmnożenia lub materiał siewny kupiony od przysłowiowego sąsiada. Dotyczy to najczęściej zbóż, a czasem warzyw. Kupując materiał siewny kwalifikowany, raczej mamy pewność co do jego jakości, m.in. odpowiedniej zdolności kiełkowania. Jeżeli wykorzystujemy do siewu ziarna z własnego rozmnożenia lub kupujemy nasiona od innego rolnika, czyli materiał niekwalifikowany, to warto samodzielnie sprawdzić przed wysiewem ich rzeczywistą zdolność kiełkowania, ponieważ zdarza się kupić nasiona, z których nic nie wschodzi lub wschody te są bardzo przerzedzone.
Zdolność kiełkowania nasion jest to procent nasion, które wykiełkują w odpowiedniej temperaturze, wilgotności podłoża i w czasie odpowiednim dla danego gatunku. Ziarno zbóż z plantacji zdrowej i zebrane podczas dobrej pogody, powinno utrzymać zdolność kiełkowania na odpowiednio wysokim poziomie, ale kiedy plantacja wyległa lub zbiór był opóźniany z powodu częstych opadów, można podejrzewać obniżkę jakości takiego materiału siewnego.
Obniżona wartość użytkowa nasion warzyw przeważnie jest wynikiem przekroczonej daty ich ważności lub niewłaściwego przechowywania. Aby ustalić prawidłową normę wysiewu nasion musimy znać między innymi ich zdolnością kiełkowania. Dlatego bardzo ważne jest, by przed wysianiem sprawdzić, czy ziarno zakupione lub zebrane z własnego gospodarstwa do dalszego siewu ma odpowiednią zdolnością kiełkowania.
Zdolność kiełkowania oblicza się w zależności od gatunku rośliny, i tak dla:
- zbóż – po 10 dniach,
- rzodkiewki – po 7 dniach,
- ogórki, fasoli, dyni – po 9 dniach
- sałaty, cebuli, pora – po 12 dniach,
- marchwi, pietruszki, kopru, selera – po 15–21 dniach.
Jak określić zdolność kiełkowania nasion? Musimy wykonać tzw. próbę kiełkowania. Do jej przeprowadzenia potrzebujemy tylko:
- Tacki styropianowe lub talerze płaskie.
- Kilka kawałków ligniny lub bibuły, lub kilka warstw chusteczek higienicznych .
- Wodę.
Losowo wybieramy np. dwa razy po 100 nasion i równomiernie rozkładamy na wilgotnej ligninie tak, żeby się ze sobą nie stykały - im większą ilość nasion wykorzystamy do badania, tym bardziej obliczenia będą wiarygodne. Naczynie z próbkami można przykryć szkłem lub folią i umieścić w pomieszczeniu o temperaturze 20–27 °C. Co jakiś czas należy zraszać podłoże tak, aby cały czas było umiarkowanie wilgotne, ale nie mokre. Po odpowiednim czasie obliczamy procenty, wyniki badań w prosty sposób. Zliczamy tylko skiełkowane nasiona oddzielnie z każdej próbki, a wszystkie zdeformowane, spleśniałe usuwamy. Potem dodajemy liczbę prawidłowo skiełkowanych nasion z obu próbek i wyliczamy średnią, dzieląc wynik przez dwa.
Przykład I : Kiedy użyliśmy w próbce tylko 100 nasion, to każde z nich stanowi 1%. Gdy wykiełkowało 96 nasion ze 100 nasion, to zdolność kiełkowania wynosi 96%.
Przykład II : w I próbce prawidłowo skiełkowało 96 nasion, a w II próbce prawidłowo skiełkowało 92 nasion, to średnia wynosi (96+92):2= 94 , czyli zdolność kiełkowania wynosi 94%
Jeżeli zostały pobrane dwie próbki po 50 nasion, to średnią należy pomnożyć przez 2, czyli zdolność kiełkowania = (liczba nasion, które wykiełkowały/ogólna liczba nasion) x 100%. Wysoką wartość materiału siewnego zbóż wskazuje zdolność kiełkowania 95-100%. Jeżeli w badanej próbce wykiełkowało poniżej 90% ziarniaków, to taki materiał nie nadaje się do siewu. Nasiona warzyw, których zdolność kiełkowania wynosi powyżej 70% są dobrej jakości - można je wysiewać, zaś nasiona o zdolności kiełkowania poniżej 50 % nie nadają się do siewu.
info: Kazimiera Poliwka, PZDR w Rybniku
